Allah yaratanların en güzelidir ayeti ne demektir? Allah’tan başka yaratan mı var ki? fetebarekallahu ne demektir?
Muminun 14: “Sonra o su damlasını bir alak (embriyo) olarak yarattık; ardından o alak’ı (hücre topluluğu) bir çiğnem et parçası olarak yarattık; daha sonra o çiğnem et parçasını kemik olarak yarattık; böylece kemiklere de et giydirdik; sonra bir başka yaratışla onu inşa ettik. Yaratıcıların en güzeli olan Allah, ne yücedir (Fetebarekallahu Ahsen-ül Halıkin).”
Ayette geçen Fetebarekallahu Ahsen-ül Halıkin ifadesi yaratanların en güzeli yücedir olarak çevriliyor. Fetebarekallahu şanı yüce, büyük, mübarek demektir. Ahsen-ül Halıkin ise yaratanların en güzeli demektir veya en azından öyle çevrildiğini ama tam anlamı karşılamadığını söyleyebiliriz.
Halk etmek, tasarlayarak ve biçimlendirerek yapmaktır
Allah yaratanların en güzelidir diye Türkçe’ye çevrilen ifadenin Arapçasında Yaratan kelimesi olarak Halık ifadesi geçmektedir. Halık demek halk eden yani yaratan demektir. Fakat daha doğru bir ifade ile tasarlayan demektir. Yani halk etmek demek bir tasarımcının tasarımını tasarlaması demektir.
Bu kelime tasarlayıcı anlamında Allah dışında varlıkların yaptığı tasarımları ifade etmek için de kullanılır. Örneğin Allah Hz. İsa’nın elindeki çamurdan bir kuş tasarımı yaptığını ve daha sonra Allah’ın bunu gerçek bir kuşa dönüştürdüğünü belirtirken, İsa çamurdan kuş yarattı (halk etti) der. İsa’nın yaptığı sadece normal bir insanın yaptığı gibi çamura eliyle kuş şeklini vermekti ve Allah bu tasarlama işini de halk etme (Haleka خَلَقَ ) fiiliyle ifade etmiştir.
Maide 110: “Allah, “Ey Meryem oğlu İsa! Senin ve annenin üzerinde olan nimetimi hatırla.” diyecek. Hani seni Kudus’un Ruhu ile güçlendirdik ki insanlarla beşikte ve yetişkinlikte konuşuyordun. Ve hani sana Kitap’ı ve Hikmet’i ve Tevrat’ı ve İncil’i öğrettik. Ve hani Ben’im iznimle çamurdan kuş şeklinde bir şey yaratıyordun (haleka fiili) ve ona üflüyordun, Ben’im iznimle hemen kuş oluyordu; kör olarak doğanı ve abrası Ben’im iznimle iyileştiriyordun. Hani Ben’im iznimle ölüleri çıkarıyordun. Hani İsrailoğulları’nı senden uzaklaştırdım. Hani onlara apaçık beyyinelerle geldiğinde, onlardan kafir olanlar, “Bu apaçık bir sihirden başka bir şey değildir.” dediler.”
Allah yaratanların en güzelidir ifadesi tasarlayarak biçimlendirme anlamı taşımaktadır.
Putları halk eden (yaratan) müşrikler
Yine Ankebut 17 ayetinde insanların putları yarattığı yani biçimlendirip tasarladıkları aynı “haleka” fiili ile bildirilmektedir.
Ankebut 17: “Siz ise, Allah’tan başka, birtakım putlara kulluk ediyorsunuz ve yarattığınız putlarla iftira ediyorsunuz. Şunu iyi bilin ki, Allah’tan başka kulluk ettikleriniz, size bir rızık vermeye güç yetiremezler. Öyleyse, rızkı Allah’tan isteyin. Ve yalnızca O’na kulluk edin. O’na şükredin. Eninde sonunda O’na döndürüleceksiniz.”
Evet ayetlerden görüldüğü gibi halk etmek (tasarlamak) insanlar için de kullanılan bir kelimedir. Yani tasarlayarak yapmak demektir. Bu yüzden her insan bir tasarımcıdır, melekler de tasarlayarak yapar, cinler de tasarlayarak bir şeyler yaparlar, hatta leylek bile yuvasını tasarlayarak yapar. Allah da bize diyor ki tasarlayarak halk edenlerin en güzeli Allah’dır. Yani en güzel tasarlayıp biçimlendiren Allah’tır. Bu ifade Allah’tan başka yoktan var edenler de vardır anlamına gelmiyor.
Yoktan yaratma ibda fiili ile anlatılır
Allah yaratanların en güzelidir ifadesinde kullanılan haleka kelimesi yoktan var etme değildir diye açıkladık. İslam kaynaklarında yoktan benzersiz yaratma fiili ibda’ fiilidir. Bakara 117’de kâinatın yoktan var edildiği ifade edilirken bu fiil kullanılır. Bir de Ragıp El isfehani, Rahman 10’da geçen Mizan’ın (dengenin) yaratılmasında da bu yoktan yaratma fiili kökünün kullanıldığını Müfredat isimli eserinde bildirir. İşte bu fiilde Allah tektir, ortaksızdır. Yoksa tasarlama (halk etme) konusunda şuur verdiği her varlık bir tasarlayarak yapıcıdır.
Bu yüzden Allah kendisi kadar güzel tasarlayan biri olmadığını belirtmek için Haleka fiili kullanmıştır. Haleka kelimesi evet yaratmak olarak da çevrilebilir ama tam anlamını vermediği için bu örnekte olduğu gibi bilmeyenlerin zihinlerinde bir anlam çelişkisi doğurur. Bu yüzden haleka kelimesinin, biçimlendirerek yapan, tasarlayarak yapan anlamına geldiği özellikle belirtilmeli, bu fiilin sadece Allah’ın yaratma sanatı için kullanılmadığı da belirtilmelidir.
Ayetin amacı Allah’ın biçimlendirişini, tasarımını kıyas yoluyla anlatmaktır
Kuran Allah yaratanların en güzelidir ifadesi ile aklımızı şuur sahibi tasarımcıların yaptığı tasarımlarla bir kıyaslamaya sevk ediyor ve bu kıyaslama ile Allah’ın ilmini, kudretini daha iyi anlamamızı istiyor. Ayetin amacı budur. Yoksa Allah başka yaratıcıların varlığından söz etmiyor ve Kuran da bu tür düşünceleri ısrarla reddediyor. Tek Tanrı’yı ısrarla vurgulayıp, Tek Tanrı’dan gayrı ilah arama derdine düşenleri gerçeğe iletiyor. Kendisine benzer bir yaratıcı yani evreni bu kadar büyük bir ilimle, kudretle tasarlayan birinin olmadığını söylüyor. Allah yaratanların en güzelidir denmesinin sebebi şuurlu mahlûkatın yaptığı tasarımlarla Allah’ın tasarlayarak yaptıklarını hayalimizde canlandırıp, bizleri düşündürmektir.
Rad 16: “De ki: “Göklerin ve yerin Rabb’i kimdir?” De ki: “Allah’tır! O’ndan başka, kendileri için yarar da zarar da sağlamaya güç yetiremeyenleri veliler mi edindiniz?” De ki: “Hiç gören ile kör bir olur mu? Ya da karanlıkla, aydınlık bir midir?” Yoksa Allah’a, O’nun yaratması gibi yaratması olan ortaklar mı buldular da bu yaratma, kendilerince birbirine mi benzeşti. De ki: “Allah her şeyin yaratıcısıdır. O, Eşsiz ve Benzersiz Bir Olan’dır, Varlığın Üzerinde Mutlak Egemen’dir.”
Yukarıdaki ayette Allah’ın yaratmasının (halk etmesinin – tasarlayarak biçimlendirmesinin) en üstün olduğu belirtiliyor. Aşağıdaki ayette ise putların hiçbir biçimlendirerek yapma eyleminde bulunamadığına dikkatleri çeker ve kendilerinin taşlardan biçimlendirilerek yapılmış olduğunun düşünülmesini ister.
Nahl 20: “Onların, Allah’tan başka dua ettikleri bir şey yaratamazlar. Kendileri yaratılmışlardır.”
Ankebut 17 ayetinde de insanların putları yarattığı yani biçimlendirip tasarladıkları bildirilmekteydi.
Kısaca; Allah yaratanların en güzelidir ne demektir?
Allah yaratanların en güzelidir ifadesinde geçen haleka (halk etme) fiili biçimlendirerek, tasarlayarak yapma demektir. Şuurlu tüm tasarımcılar için kullanılır. Yaratanların en güzeli ifadesi biçimlendirip, tasarlayanların, şekli verenlerin en güzeli anlamındadır. Allah burada kendi ilmini ve kudretini kıyas ederek anlayabilmemiz için şuurlu mahlûkatın yaptığı tasarımlarla kendi tasarlayarak yaptıklarını hayalimizde canlandırıp, bizleri düşündürmeyi istemiştir. Halık kelimesi sadece Allah için kullanılan bir kelime değildir.
Ayrıca 296# Allah tuzak kurar mı? Allah tuzak kuranların en hayırlısıdır ne demektir? yazımızı okumanızı da tavsiye ederiz.
Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?
