336# Asa-yı Musa ejderha mı oldu yoksa yılan mı?

Kuran’da Araf 107 ayeti Hz Musa ejderha ile mucize gösterdi diye açıklanmışken Taha 20 ayeti Hz Musa’nın asası yılan oldu diye çevrilmiş. ateist arkadaşlar da meselenin inceliklerini bilmeden sadece meal üzerinden burada hata olduğunu iddia edip kendilerine inanmamak için sağlam bir sebep bulmuşlar J

Asa-yı Musa ejderha mı oldu?

Hz Musa ejderha ve yılan konusundaki yanlış anlama iki noktanın iyi bilinmemesinden kaynaklanıyor. Birincisi ayetleri dilimize çevirirken ejderha diye çevirmişiz ve ejderha deyince de Çin mitolojisindeki ağzından ateş çıkan ve kanatları olup uçan ejderha aklımıza geliyor. Bu yüzden ayetin birindeki kelimeyi yılan ve diğerini ise ejderha olarak çevirmek iki farklı sahneyi gözümüzün önüne getiriyor.

İkinci karıştırdığımız nokta ise bu ayetlerde anlatılan olayları aynı olaydan bahsediliyormuş gibi algılamamamız. Şimdi bu iki karıştırdığımız noktayı detaylı açayım.

Cannun kelimesi

Kasas 31: “Haydi asanı yere bırak! Mûsâ onun hareket eden bir yılana dönüştüğünü görünce derhal kaçtı, dönüp arkasına bile bakmadı. ‘Gel Mûsâ! Endişe etme, çünkü sen güven içinde olanlardansın!’”

Bu ayette Allah (c.c.) Hz Musa ile ilk konuşmasında Firavun’a gitmesini söylüyor ve elindeki asayı yere bırakmasını söylüyor. Asayı yere bırakınca asa yılana dönüşüyor. Musa korkuyor, Allah ona tekrar almasını söylüyor. Alınca tekrar asaya dönüşüyor. Yani ortamda başka insanlar yok ve Allah (c.c.) ile Hz Musa konuşuyor sadece.

Ayette geçen “cannun” kelimesi hareket eden, canlanan demektir. Yılan anlamında kullanılır.

Hayye kelimesi

Yine başka bir ayette aynı olaydaki yılan için “hayye” demiştir. “Hayye” hayat kökünden gelir, hayat sahibi demektir, bu kelime de yılan için kullanılır. Arapça’da normal bir yılanı anlatmak için “cannun” ve “hayye” kelimeleri kullanılır. Hayye kelimesi şu ayette geçer:

Taha 20: “(Allah) ‘Bırak onu Mûsâ!’ buyurdu. Hemen bıraktı. Bir de ne görsün: Hızla koşan (kıvrılıp sürünen) bir yılan oldu! ‘Tut onu! Korkma, biz onu eski haline çevireceğiz!’ buyurdu.”

Sub’an kelimesi

Bu olaydan sonra Hz Musa Firavun’un yanına gider ve bir mucize olarak asasını yere atar. Sihirbazların yılanlarını yutan çok büyük bir yılana dönüşür. [6]

Araf 107: “Musa asasını attığında o koca bir yılan kesiliverdi.”

İşte bu ayetteki sub’an kelimesi ise dilimize büyük yılan anlamında bazı meallerde ejderha olarak çevrilmiş. Fakat Arapça’da bu sub’an kelimesinin bizim hayalimize gelen kanatlı ve ağzından ateşler saçan ejderha ile alakası yok. Sub’an çok büyük, dev bir yılan anlamına gelmektedir. [3, 4, 5] Uçan yılan demek değildir.

Allah Hz Musa’ya ilk defa asasının yılana döneceğini gösterirken ona normal bir yılan gösterdiğini Kuran’da “Hayye” ve “Cannun” kelimeleriyle belirtmiş. Fakat sihirbazların yılanlarını yutarken dev gibi bir yılana dönüşmüş ve bunu da Sub’an kelimesiyle anlatmış. Musa ejderha ile değil dev bir yılan ile karşılarına çıkmıştır.

Neden normal yılan ve dev yılan?

İki farklı büyüklükte yılan göstermesi çok hikmetli bir durum, çünkü normal yılana dönüştüğünde bile korkup kaçmaya çalışan Hz Musa, zaten ilk vahyin şaşkınlığıyla karşısında devasa bir yılan görseydi çok fazla korkardı. Bu yüzden Allah örnek olarak normal bir yılan göstermiş, fakat Firavun’un karşısında iken Mısırlılara bunun bir sihir olmadığını göstermek ve korkutmak için dev boyutlu bir yılana dönüştürmüştür. Çünkü normal yılanları Mısır’da eğitip kullananlar, gösteri yapanlar vardı ama bir asanın görülmemiş bir dev yılana dönüşmesi ve bu dev yılanın sahibine itaat etmesi sihirle açıklanamayacak kadar olağan dışıydı.

Asa’nın dev yılana dönüşmesi onlara göre ancak Tanrı’nın işiydi

Musa ile karşılaşan Firavun olduğunu düşündüğümüz III. Thutmose’nin lahitinden çıkan bilgilere göre o zamanki Mısırlıların en önemli inanışı Tanrı Re’nin asasının yılana dönüşebileceği inancı idi (Bkz: 239#) ve asayı yılana dönüştürmek ancak Tanrısal bir işti. Bu yüzden Allah onların bildiği ve ikna olabilecekleri bir mucize göndermişti. Zaten sihirbazlar mucizeyi görünce inandılar fakat Firavun saltanatını kaybetmemek için direndi. Küfrün psikolojisi zaten hep böyledir. İnsanlar yaşam tarzlarını kaybetmemek için gördükleri delillere direnirler. Zayıf şüphelere yapışırlar. Neyse konumuza geri dönelim.

Arapça’da ejderha ne demek?

Dedik ki Arapça’da Sub’an kelimesini biz ejderha olarak Türkçe’ye çevirmişiz ama Arapça’da büyük yılan anlamına geliyor. Arapça’da ejderha anlamına gelen “ tannin ” diye bir kelime var.[1] Bu kelime ayetlerde kullanılmıyor. Fakat tannin kelimesi de Çin mitolojisindeki gibi uçan ve ağzından ateşler saçan bir yaratığı anlatmıyor. Devasa korkunç yılandan bir yaratığı tasvir etmek için kullanılıyor. Örneğin, Zekeriya el-Kazvinî (1202-1283 ) bir kitabında tannini çizmiş ve yerde kıvrılarak sürünen korkunç dev bir yılan olarak resmetmiştir.[2] Türklerdeki şahmeran gibi dev bir yılandır. Ne ağzından ateş çıkar ne de kanatları vardır. Ağzından ateş saçan ve kanatları olan ejderha tasviri Çine özgü bir motiftir, Dünya’nın geri kalanında pek olmadığı gibi Araplarda da yoktur.

Özetle: Hz Musa ejderha ve yılan

Allah (c.c.) Hz Musa ile tek görüşmesinde “cannun” ve “hayye” kelimelerini kullanarak ona normal bir yılan gösterdiğini anlatmış. Firavun’un sihirbazlarının yılanlarını yutarken ise dev bir yılan gösterdiğini anlatmak için sub’an kelimesini kullanmıştır. Dilimize bu kelimeyi ejderha olarak çeviren meal yazarları ve müfessirler büyük yılan anlamında ejderha kelimesini kullanmıştırlar. Yoksa yılandan farklı bir hayvana dönüştü olarak anlamamışlardır ve bunu kast etmemişlerdir. Arapça’da da böyle bir hayvan tasviri yoktur zaten. Kısaca sub’an büyük yılan anlamına gelir.

Ek:

Referanslar

1. Ekiz, M., Niğde’deki Hıristiyan Türk kiliselerinde yer alan ejder figürleri: İkonografik açıdan bir bakış. Sanat Tarihi Dergisi, 2011. 20(1): p. 39-62.
2. https://art.thewalters.org/detail/84067/dragon-of-tannin-island-and-horned-rabit/.
3. Ez Zadul mesir tefsiri, İbn-ul Cevzi , kahraman yayınları
4. Kurtubi tefsiri, Araf 107 (Hz Musa ejderha ve yılan konulu ayet)
5. Celaleyn tefsiri, Araf 107 (Hz Musa ejderha ve yılan konulu ayet)
6. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1079151

S.S.S: Musa ejderha ve yılan

 

Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?