Konu: Yunus ismi Oannes’ten mi geliyor? Çünkü Oannes yarı balık yarı insan bir yaratıktır. Yunus ise denize atılmıştı ve balık yutmuştu.
Oannes kimdir?
Oannes, Sümer tabletlerinde Uanna ve Uanna-adapa olarak geçen Tanrısal mitolojik bir kişidir. Uanna, Mezopotamya panteonunda denizden çıkan yarı balık yarı insan bir kişidir. Bütün vücudu balıktır. Fakat kafası, kolları ve bacakları insan gibidir. İnsanlarla konuşur ve insanlığa yaratılışın sırları hakkında bilgiler vermiştir.[1, 2]
Oannes ismini Babil’li rahip Berossus’un kitabında görüyoruz. Berossus’un Uanna ismini Oannes diye yazmasının nedeni kitaplarını Yunanca yazmasından kaynaklanıyor. Uanna ismini Yunanca şekilde Oannes olarak telaffuz etmiştir. Aslında kendisinin asıl ismi de Berossus değildir. Asıl ismi Bel-re’ûshunu ‘dur.[3] Kendi ismine de Yunanca telaffuza uyması için –s takısı almıştır..
Oannes’in yazarı bir hellenistik dönem bilginidir
Onun yaşadığı yıllar Hellenistik döneme denk gelmişti. Yani büyük İskender Mezopotamya’ya hâkim olmuş ve İskender’den sonra bölgeyi I. Seleukos yönetiyordu. İşte Berossus bu şartlar altında hellenistik dönem başlarken doğmuştu (M.Ö. 323) ve 250 yıl boyunca ülkeyi yönetecek olan Seleukos imparatorluğunda Helen kültürü altında yetişip Yunanca’yı da iyi öğrenmişti.[4]
Yunanca konuşan imparatorluk yöneticileri için Mezopotamya tarihi kitaplarını Yunanca dilinde yazdı. Tıpkı kendi ismini sonuna –s takısı getirip Yunanca telaffuzla ifade ettiği gibi Uanna’nın isminin sonuna da –s takısı getirmiş ve Oannes olarak yazmıştır.[5]
Oannes isminin sonundaki –s takısı
Yunanca’da eril insan ve Tanrı isimleri genelde –s takısı alarak bitmektedir. Yunan Tanrılarının erkek olanlarından örnek verirsek, Zeus, Hades, Ares, Hermes, Dionisos, Artemis, gibi.
Berossus, Cos adasında bir Yunan astroloji okulu açmıştı ve ünü Atina’da o kadar yaygınlaşmıştı ki başkent Atina’ya heykeli dikilmişti.[6]
Oannes’in hikayesi
Berossus, Oannes’ten şöyle bahseder:
“Babil’de Kalde’de bulunan ve yerin canavarları gibi kanunsuzca yaşayan büyük bir topluluk vardı. Birinci yılda Babil’i çevreleyen Eritre denizinin o parçasından sebepsizce vücudu balık olan bir yaratık çıktı. Öyle ki kafasının altında başka bir kafa, bir balık kuyruğuna bağlı insan ayaklarına benzer ayaklara sahipti. Ve bir tasviri bugün bile hala mevcuttur. Bu varlık gününü insanlar arasında geçirdi; ama o sezon hiç yemek almadı. Ve insanlara yazıları ve bilimleri ve sanatların her çeşidini kavrama yeteneği verdi. Onlara şehir inşa etmeyi, tapınaklar yapmayı, kanunlar derlemeyi ve geometrinin tüm prensiplerini öğretti. O, o insanlara toprağın tohumlarını ayıt etmeyi, meyvelerin nasıl toplanacağını; kısaca davranışları yumuşatan ve hayatlarına insanî vasıflar katacak her şeyi gösterdi. Bu zamandan sonra, öğretilerini üzerine getirilecek bir şey yoktur. Ve güneş battığında, bu Oannes denen varlık suya döndü ve geceyi derinlerde geçirdi; çünkü amfibi idi. Bundan sonra Oannes gibi başka yaratıklar da ortaya çıktı.”[7]
Sonuç: Oannes ve Yunus
İşte Mezopotamya’da uanna-adapa olarak bilinen yarı insan yarı balık Tanrı figürü Berossus tarafından Yunanca’ya Oannes olarak aktarılmıştır. Oannes ismini duyunca uzaktan Yunus ismine benzetebilirsiniz ama kelimenin aslı Sümer mitolojisinde uanna-adapa’dır ve Kuran’da geçen Yunus ismi ile uzaktan yakından bir benzerliği ve alakası yoktur.
Bu yazımıza tamamlayıcı olara şu yazımızı tavsiye ederiz: 288# Hz. Yunus balığın karnında mı kalacaktı yoksa alana mı atılacaktı
Referanslar
- Wiggermann, F. A. (2011). The Mesopotamian Pandemonium. Studi e materiali di storia delle religioni, 77, 298-322.
- https://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/oannes-e827410.
- van der Spek, R. J. (2008). Berossus as a Babylonian chronicler and Greek historian. Studies in Ancient Near Eastern World View and Society, Presented to Marten Stol on the Occasion of his 65th Birthday and his Retirement from the Vrije Universiteit, Amsterdam, Bethesda, 277-318.
- https://www.britannica.com/biography/Berosus.
- McInerney, Jeremy. “Fish or Man, Babylonian or Greek? Oannes between Cultures.” Interactions between Animals and Humans in Graeco-Roman Antiquity (2017): 253-273.
- https://www.livius.org/articles/person/berossus.
- Berossus, Ancient Fragments’tan (Isaac Preston Cory), V. Pakhomov’dan, 1999
Sık Sorulan sorular
Oannes kimdir?
Hz. Yunus ismi Oannes’ten mi gelmiştir?
Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?
