312# Ad kavmi nerede yaşadı? İrem şehri nerededir?

İrem şehri nerededir? Ad kavmi nereye yerleşmiştir? Ad kavmi İrem şehrinde mi yaşadı? Ad kavmi neden helak oldu? gibi soruların cevabını arayacağımız bu yazımızda Ad kavmi ve İrem şehri ile ilgili gerçekleri bilimsel veriler eşliğinde derlemeye çalışacağız.

Kuran’da bildirildiğine göre İrem şehri Ad kavminin şehirlerinden biridir. Ad kavmi, Peygamberleri olan Hud’u dinlemeyip zalimlik yapmaya devam ettikleri için, Allah’ın yolunu bırakıp şeytanın adımlarını takip ettikleri böylece azgınlaştıkları için helak olmuştur. Ad kavmi, Kuran’da şiddetli rüzgâr ile helak olduğu bildirilen bir kavimdir. Rüzgâr yedi gece sekiz gün sürmüştür. Ad kavmi ufuktaki kara bulutları ilk gördüklerinde yağmur geliyor diye sevinmişler fakat bu kara bulutların Hud peygamberin hep haber verdiği azap olduğuna hiç ihtimal vermemişlerdir.

Elde ettiğimiz arkeolojik verilere göre Ad kavmi, Akad devletidir. Bu yazıda ad kavmi nerede yaşadı, ad kavmi nasıl helak oldu konusu belgeleriyle açıklanacaktır.

Kuran’da İrem şehri

Ad kavmi Kuran’da 24 kere geçerken, İrem şehri bir kere geçmektedir. Bu ayetin bir ayet öncesinde Ad kavminden bahsettiği için Ad kavminin şehri olarak düşünülmüş. Fakat ayrı bir kent olabileceğini düşünenler de var.

Fecr suresi:

6 – Görmedin mi Rabbin ne yaptı Âd kavmine?

7 – Sütunlar sahibi İrem’e?

8 – Ki ülkeler içinde onun benzeri yaratılmamıştı.

9 – Vâdide kayaları yontan Semud kavmine?

10 – Kazıklar sahibi (güçlü, kuvvetli) Firavun’a?

11 – Bunlar ülkelerde azmışlardı.

12 – Oralarda çok bozgunculuk yapmışlardı.

13 – Bu yüzden Rabbin onların üstüne azap kamçısı yağdırdı.

Fecr suresinin başında Ad kavminin, İrem şehrinin, Semud kavminin ve Firavun’un helak edilişi konu edilmektedir. İrem şehrinin (Kuran’da İram) sütunlar sahibi olduğu yazılmıştır. Bu sütunların kale burçları olduğunu veya sütunlarla döşenmiş sarayları ifade ettiğini düşünenler var.

Aramlılar

İrem şehri İbranice Aram kelimesinden geldiği ve İncil’de geçen Aram şehri olduğu düşünülmektedir. Aram şehrinin kontrol ettiği yerler Aram bölgesidir. Bu bölge bugünkü Suriye ve güneydoğu Anadolu’nun bir kısmını kapsamaktadır. Burada yaşayanlara Arami denmekteydi. [1]

M.Ö. 2300 dolayında yazılmış Ebla tabletlerinde bu bölgede İram şehrinin olduğu yazılıdır. Yine Akad kralı Naram-sin’e ait tabletlerde de Arame [1] ismi geçmektedir.  Bu dönemler Akad devletinin kurulduğu ve Akad’lıların tüm Mezopotamya’ya hakim olduğu yıllardır. Daha sonra M.Ö. 1050 dolaylarında bu bölgeye gelip yerleşen insanlara da Aramlılar denmiştir. Bu Aramlılar daha eski Aramlıların topraklarına varis olan kişilerdir. İlginçtir ki bu arkeolojik bilgileri bilmesi mümkün olmayan Fahreddin Razi ve İbni Kesir gibi müfessirler de Ad kavmini önceki Ad kavmi ve sonraki Ad kavmi olarak ikiye ayırmıştır.[2]

Ebla tabletlerinde İrem şehri

Akadlılar zamanında Naram-Sin’e ait bulunan tabletlerde ve Mari tabletlerinde bahsedilen Arame kentinden başka bu isim 1973 yılında Ebla tabletlerinde de bulundu.[3]

Alfonso Archi tarafından yazılan “Armi’yi aramak” adlı bir makalede Ebla tabletlerinde Ebla’nın ticaret yaptığı Armi kentinden gelen tüccarların alışverişleri anlatılıyor.[5] Bu tüccarlardan bazılarının adı ise İram-Malik ve İram-Damu, İram-Malik gibi isimler olarak tabletlerden okunmuş. Aram (İram) şehrinden bahseden tabletlerde insanların isimlerinin başında İram geçmesi de ilginç. Bu insanlar kentlerinin ismiyle anılmış olabilirler. Aşağıda makalenin ilgili ekran görüntüleri verilmiştir:

Ayrıca Alfonso Archi isimli Sümerolog, Armi kentinin yerinin tam olarak bilinmediğini yazmış fakat Türkiye ve Suriye sınırında olduğunu tahmin etmiş. Yine Mari de Suriye’de antik bir şehir adıdır ve kalıntıları bulunmuştur. [4] Bunlar, tabletlerde bahsedilen Aram kenti olabileceği gibi farklı bir şehir de olabilir. 

Rüzgar Tanrısı Mer’e tapan toplumlar

İşin çok ilginç bir yanı ise Mari şehrinde rüzgar (fırtına) Tanrısı diye bilinen Mer adlı puta tapıyorlardı ve bu put şehrin baş tanrısıydı. Mer, rüzgâr, fırtına, kasırgalar gönderen baş tanrı olduğuna inanılıyordu.[4]

Tabletlerde geçen Aram şehrinin neresi olduğunu bilemiyoruz fakat Mari kentinin farklı olarak telaffuz edilmiş biçimi olması muhtemeldir. Çünkü Mari sütunlu sarayı ile meşhurdu. Kuran’da da sütunlar sahibi İram olarak geçer. Şehrin kalbinde, aynı zamanda tapınak olarak da hizmet veren bir kraliyet sarayı inşa edildi. [11] İkinci krallığın sarayından art arda gelen dört mimari kat gün ışığına çıkarıldı. Son iki tabaka Akad dönemine tarihlenmektedir. [11] İlk iki tabaka kazılmıştır; [11] buluntular arasında bilinmeyen bir tanrıya adanmış bir tapınak (Enceinte Sacrée veya Kutsal Muhafaza), [11] [12] sütunlu bir taht odası ve tapınağa giden üç çift ahşap sütunlu bir salon bulunmaktadır. Mari Akad kralı Sargon tarafından fethedilirken yıkılmış daha sonraları devletin önemli bir kanti haline gelmişti. O kadar ki Naram-Sin’in kızları bu kentte tapınağa adanmışlardı. [13] İşte bu Mari kenti rüzgar tanrısına tapıyordu. Kuran’a göre Ad kavmi de rüzgar ile yok olmuştu.

Hakka suresi:

4 – Semûd ve Âd, kapılarını çalacak olan o felaketi yalan saymışlardı.

5 – Semûd kavmi korkunç bir sesle yok edildi.

6 – Âd kavmi ise gürültülü ve azgın bir fırtına ile yok edildiler.

7 – Allah o fırtınayı üzerlerine yedi gece sekiz gündüz musallat etmişti. Öyle ki, o kavmi içi boş hurma kütükleri gibi oracıkta yere serilmiş halde görürdün.

Akad devletinin sonu

Mari tabletlerinde ve Naram-Sin’e ait tabletlerde geçen Aram şehri Akad’lılarındır ve Kuran’da da Ad kavmi diye zikredilir. Akad’lıların da sonunu doğal felaketlerin getirdiği bilimsel olarak bilinen bir olgudur. Akad kavminin sonunu getiren de şiddetli bir soğuk rüzgardır ki [6] tüm bölgede bir metre yüksekliğinde alüvyon toz birikimine sebep olmuştur. [7, 8]

Kamer 19: Biz onların üzerine, uğursuzluğu devamlı bir günde, dondurucu bir rüzgar gönderdik.

Hakka 6: Âd kavmi ise, gürültülü ve dehşetli bir fırtına ile yok edildi.

Hakka 6: Âd kavmi de şiddetli bir rüzgâr ile helak olup gitti.

Akad kavmi, Nemrut kimdir yazımızda bahsettiğimiz Naram-Sin’in ölümünden sonra oğulları zamanında kesintisiz soğuk bir rüzgarın devam etmesi sonucu oluşan kıtlık, açlık ve kargaşa sonucu kısa sürede yok olmuştur. Araştırmacılar bu rüzgara kış şamali diyor ve şöyle açıklıyorlar:

“Bu rüzgar muhtemelen Mezopotamya’da tarımsal başarısızlıklara neden oldu ve bu bölge kış yağışlarına bağlı olduğu için Akad İmparatorluğu’nun çöküşüne yol açtı. Bir kış şamali, Batı Asya toz fırtınasının bir şeklidir.” [9]

Araştırmalar Akad devletinin sonunu getiren bu rüzgar olayını, toz çökeltileriyle ve arkeoelojik kazılarla tespit etmişlerdir. Bazı şehirlerdeki alüvyonal toz bir metre yüksekliğindedir [8, 9]. Aşağıdaki grafikte bu rüzgar ve toz oluşum olayı anlatılmaktadır. Kırmızı alan o dönemde Avrupa’da oluşan yüksek hava basıncı bölgesidir ve mavi alan ise İran civarında oluşan düşük hava basıncı bölgesidir. Yüksek hava basıncından düşük hava basıncına uzun süren bir rüzgar oluşmuş ve kuzeyin soğuk rüzgarları hem çetin rüzgarlı bir kış oluşturmuş, hem de turuncu ile gösterilen bölgeyi toz altında bırakmıştır. Koyu turuncu alan toz altında kalan Akad bölgesini göstermektedir. [10]

 Özetle

Bu yazıda Ad kavmi nereye yerleşmiştir, Ad kavmi nasıl helak olmuştur ve İrem şehri nerededir sorularının cevabını yanıtladık. İrem şehri diye bir şehrin tarihte var olduğuna dair izler bulabilmek, yakın zamanlardaki arkeolojik araştırmalardan önce mümkün değildi. Fakat Naram-Sin tabletlerinden, Mari tabletlerinden çıkan bilgiler Aram şehrinin varlığını gösteriyordu. Arkeolojik araştırmalar da gösterdi ki M.Ö 2300 civarlarında Aram ismiyle anılan çok eski bir şehir var ve Akad’lıların zamanına denk geliyor. Akad kralı Naram-Sin’in tabletlerinde bu şehir Arame olarak geçiyor. Mari kentinin baş tanrısı ise rüzgâr tanrısı olan Mer idi. Mari kenti İram kentinin farklı telaffuz edilmiş hali olması kuvvetle muhtemeldir, çünkü Mari bölgenin en güçlü kentlerinden biriydi. Diğer ihtimalle Aram ve Mari aynı bölgede olduklarından dolayı muhtemelen Aram’da Mari gibi rüzgar Tanrısı Mer’e tapıyordu.

Kuran’da bildirilen Ad kavminin Akad devleti olduğu anlaşılıyor. Akad devleti modern arkeolojik araştırma verilerine göre tıpkı Kuran’da bahsedildiği gibi soğuk ve şiddetli bir rüzgar sonucu tarih sahnesinden silinmiştir.

Ayrıca bu konuya tamamlayıcı olarak 311# Semud kavmi nerede yaşadı? Antik Hegra kenti. yazımızı okumanızı da tavsiye ederiz.

REFERANSLAR

1. Web-archive: https://web.archive.org/web/20210125154156/https://en.wikipedia.org/wiki/Aram_(region).
2. Fahreddin er-Râzî, 31, 166; İbn Kesîr, 8, 394.
3. Freedman, D. N. (1978). The real story of the Ebla tablets: Ebla and the Cities of the Plain. The Biblical Archaeologist, 41(4), 143-164.
4. Webarchive: https://web.archive.org/web/20210105003935/https://en.wikipedia.org/wiki/Mari,_Syria.
5. Archi, A. (2011). In search of Armi. Journal of Cuneiform Studies, 63(1), 5-34.
6. https://www.sciencedaily.com/releases/2019/10/191024093606.htm
7. Weiss, H., Courty, M. A., Wetterstrom, W., Guichard, F., Senior, L., Meadow, R., & Curnow, A. (1993). The genesis and collapse of third millennium north Mesopotamian civilization. Science, 261(5124), 995-1004.
8. https://pubs.geoscienceworld.org/gsa/geology/article-abstract/47/12/1141/573874/Oman-corals-suggest-that-a-stronger-winter-shamal
9. https://www.foxnews.com/science/ancient-mesopotamian-empire-collapsed-dust-storm
10. Hamidi, M., Kavianpour, M. R., & Shao, Y. (2013). Synoptic analysis of dust storms in the Middle East. Asia-Pacific Journal of atmospheric sciences, 49(3), 279-286.
11. Margueron, Jean-Claude (2003). “Mari and the Syro-Mesopotamian World”. In Aruz, Joan; Wallenfels, Ronald (eds.). Art of the First Cities: The Third Millennium B.C. from the Mediterranean to the Indus. Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-1-58839-043-1.
12. Margueron, Jean-Claude (2013). “The Kingdom of Mari”. In Crawford, Harriet (ed.). The Sumerian World. Translated by Crawford, Harriet. Routledge. ISBN 978-1-136-21912-2.
13. Astour, Michael C. (2002). “A Reconstruction of the History of Ebla (Part 2)”. In Gordon, Cyrus Herzl; Rendsburg, Gary (eds.). Eblaitica: Essays on the Ebla Archives and Eblaite Language. Vol. 4. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-060-6.
14.  

SSS

 

Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?