Hayvan davranışları bilimi

191# Kitap yüklü eşekler ve hayvan davranışları bilimi

Kitap yüklü eşekler ne demektir, hakaret midir? Bazı ayetlerde Allah insanları eşeklere (Cuma 5), maymunlara (Bakara 65) veya köpeklere (Araf 176) benzetmektedir. Bu gibi ayetlerde aşağılık insan tiplerine hakaret mi ediliyor, mesela çok bilip de bildiğini uygulamayan insanı sadece aşağılama amacı mı güdüyor, yoksa belirtilen hayvanların davranışlarıyla ayete muhatap kişilerin davranışları arasında bir bağlantı mı var analiz etmek gerekiyor.

Hayvan davranışları bilimi

Son birkaç on yıldır araştırmacılar hayvan davranışları (animal behaviours) üzerine yoğunlaştılar. Vahşi ve evcil hayvanların zekâlarını, öğrenme kabiliyetlerini, mizaçlarını, etkilendikleri olayları vs. kısaca tüm bilişsel ve psikolojik durumlarını inceliyorlar.

Cuma 5: “Kendilerine Tevrat öğretildiği halde, onun gereğini yapmayanların durumu, sırtına kitap yüklü eşeğin durumu gibidir.”

Bu ayette Allah Tevrat’ı taşıyan kişiler ile eşekler arasında bir benzetme kuruyor. Fakat bu benzetme sırf hakaret etme amaçlı değil, İsrailoğullarının öğrenmeye meraklı oluşları yani ilmi taşımaları fakat bu ilmi işlerine gelmeyince kullanmamalarına yönelik bir gerçeği yansıtan bir analojidir.

Yahudiler ve ilim

Gerçekten de İsrailoğulları ilme en düşkün millettir denebilir, bugün herkesin kabul ettiği şekilde Dünya’yı formal olmayan şekillerde yönetebiliyorlar ise ve meşhur bilginlerin veya zenginlerin çoğunun Yahudi kökenli olmasına bakarsak İsrailoğulları kolay öğrenen ve işlerine gelen bilgileri en iyi kullanan bir millettir diyebiliriz. Fakat Tevrat’ta ki bazı emirleri de işlerine gelmediği için görmemezlikten geldiklerini de biliyoruz. Kuran ise çok sayıda ayetinde İsrailoğullarını Tevrat’ı uygulamadıkları için kınar. Bu ayette de bu durum için bir analoji yapılmış.

Eşekler öğrenmeye eğilimli varlıklardır

Ben de eşek davranışlarını inceleyen akademik kaynakları bir taradım ve ilginç sonuçlara ulaştım:

Şöyle ki; eşekler eğitilmesi çok kolay hayvanlardır.[1] Öğrenmeye yatkındırlar, insandan bile daha çabuk öğrenirler.[2] Eşek eğitim kuruluşu olan thedonkeysanctuary.org.uk ‘a ait web sayfasında[3] ve bir Kanada bilimsel dergisinde[4] eşekler hakkında şu ortak bilgiler verilmiştir: Eşekler öğrenmeyi severler ve hayat boyu öğrenirler. Onlarla her etkileşime geçtiğinizde sizden yeni bir şey öğrenirler.

Eşekler kendi bildiklerine güvenirler

Eşekler sizden bir şeyler öğrenirler fakat öğrendiklerini uygulama konusunda onlar için bir şeyin size göre iyi veya kötü olması onlar için önemli değildir, kendileri için iyi olup olmadığına göre her şeyi düşünürler. Bu yüzden bazen sahipleri zorlasa bile kendi mantığına uymadığı için bir işi yapmak istemezler ve yine bu yüzden inatçı olarak ün salmışlardır.[2-5]

Yukarıdaki ayet ise tam olarak İsrailoğullarının öğrenmeye ve bilgi toplamaya olan meraklarını, fakat bu bilgiden işlerine gelmeyenleri uygulamamalarını eşeklerin kitap taşıması örneği ile vermişti. Yine başka ayetlerde de İsrailoğullarından Tevrat’ta ki işlerine gelmeyen bazı ayetleri gizlediklerini veya çiğnedikleri veya Allah’ın ayetlerine göre hüküm vermek işlerine gelmediği için kendi bildiklerini okudukları bildirilir (Enam 91; Maide 43).

Hayvan davranışları analojisi

Analoji kurmak felsefecilerin işi ise, görüleceği gibi bu eşek analojisi ancak çok üstad seviyede felsefecilerin kurabileceği veya anlayabileceği bir benzetmedir ki insanın yine de sadece felsefe üstadı olması yetmez, hayvan davranışları alanında da deneyimli olması veya bilimsel bilgileri bulunması gerekir.

Kısaca kitap yüklü eşekler :

Kuran benzetme yaparken aşağılama olsun diye değil, bu benzetmenin mevcut durumu çok iyi açıkladığından dolayı yapar. Bu benzetmeler ise müteşabih ayetler grubuna girer.

Bu kitap yüklü eşekler ayeti İsrailoğullarının öğrenme ve amel yönüyle alakalı olduğundan bizde eşeklerin öğrenme ve amel yönüyle alakalı yönünü açıkladık. Ayrıca Kuran İsrailoğullarına aşağılık maymunlar olun derken mal tutkusu ve açgözlülüklerine gönderme yapmaktadır ki maymunların bu özelliğini de daha sonra açıklayacağım.

KAYNAKLAR

  1. Nengomasha, E., R.A. Pearson, and A.G. Wold. Empowering people through donkey power into the next millennium. in Empowering Farmers with Animal Traction (Proceedings of an ATNESA Workshop). 2000.
  2. Geiger, M. and A. Hovorka, Donkeys in development: welfare assessments and knowledge mobilisation. Development in Practice, 2015. 25(8): p. 1091-1104.
  3. https://www.thedonkeysanctuary.org.uk/what-we-do/knowledge-and-advice/for-owners/understanding-donkey-behaviour.
  4. Yılmaz, O., B. Saim, and E. Mehmet, The domesticated donkey: I–species characteristics. Can J App Sci, 2012. 4(2): p. 339-353.
  5. Burden, F. and A. Thiemann, Donkeys are different. Journal of Equine Veterinary Science, 2015. 35(5): p. 376-382.

 

Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?

Loading spinner

Kurtuluş Berzan

Yazar 1979 doğumludur. Palandöken dağının eteklerinde yaşamaktadır. 20 yıldır dini ve bilimsel kitaplar okumaktadır. 2018 yılının başından beri öğrendiklerini, çözümlemelerini ve yeni araştırmalarını bu sitede yayınlamaktadır. Doktora derecesine sahiptir. Yazılarımızdan alıntı yapma kuralları için tıklayınız.
Başa dön tuşu